De wetenschap aan het woord!

Afgelopen najaar organiseerde Vereniging Deltametropool in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) een talkshow met gesprekken tussen wetenschappers en beleidsmakers over hedendaagse ruimtelijke vraagstukken. Zo brengen we actuele academische kennis en inzichten in verbinding met de juiste beleidsvelden.

Over de Wetenschapstafels 

Op tal van thema’s staan we in de beleidsontwikkeling van ruimtelijke ordening voor complexe vraagstukken. Geopolitieke ontwikkelingen, digitale innovaties en pandemieën: het zijn voorbeelden van onderwerpen waarvan we niet goed weten hoe die zich in de toekomst zullen ontwikkelen, wat daarbij de impact is op onze leefomgeving en hoe beleid hier richting aan kan geven. In de reeks Wetenschapstafels delen wetenschappers de actuele trends, ontwikkelingen en vraagstukken met betrekking tot dit soort thema’s en gaan ze hierover in gesprek met beleidsmakers. 

Elke Wetenschapstafel wordt georganiseerd rond een centraal thema. Klik op onderstaande links voor meer informatie per aflevering: 

• #1: Weerbaarheid van het ruimtelijk systeem
  Door de internationale verwevenheid van productieketens en een vergaande zucht naar optimalisering is onze maatschappij kwetsbaarder geworden. Een kleine verstoring van de keten ergens ter wereld kan hier grote gevolgen hebben. Dit kan niet gemakkelijk met lokale maatregelen opgelost worden. Daarom moet voor dit soort ketens de afweging gemaakt worden hoe waardevol een keten is en of deze keten eventueel versterkt of naar Nederland gehaald moet worden. Meer in het algemeen werd gesteld dat ruimtelijke ordening gaat over het maken van keuzes waar we als maatschappij heen willen, niet om het leggen van een ‘ruimtelijke puzzel’ op basis van ruimteclaims.

• #2: Versterking inhoudelijke sturingsfilosofie NOVI
  Een balans tussen centraal plannen maken en decentraal plannen uitvoeren lijkt het beste te werken. In de afgelopen decennia is zonder achterliggende logica gedecentraliseerd waardoor deze balans opnieuw opgezocht moet worden. Hiernaast is ook een balans nodig tussen robuustheid en flexibiliteit binnen een plan. Hierbij is het belangrijk duidelijk en eerlijk te zijn en ook naar buiten toe aan te geven voor welke problemen er (nog) geen oplossingen zijn.

• #3: Internationaal en ruimte
  Er moet beter beseft worden hoe grensoverschrijdende (goederen/geld/water/energie-)stromen en calamiteiten ons functioneren kunnen beïnvloeden. Hierbij zal voor sommige van deze stromen besloten kunnen worden om die binnen Nederland te beheren/produceren. Soms zal hierdoor ook een andere balans tussen marktwerking en overheidsingrijpen gevonden moeten worden. Bij dit soort besluiten moet goed in kaart worden gebracht welke (kern)waardes we nastreven en hoever we daarin willen gaan. Ook zullen we ‘onze’ grenzen soms moeten oprekken naar die van Europa, waarbij de Rijksoverheid een soort ‘tussenlaag’ tussen de EU en de regionale/lokale overheden wordt. Deze positie als ‘tussenlaag’ moet in veel contexten nog gedefinieerd worden.

• #4: Nieuwe economie en ruimte
  In veel gevallen kan globale winst geboekt worden op het gebied van bijvoorbeeld milieu en arbeidsomstandigheden door een productieketen in z’n geheel naar Nederland te halen. De brede welvaart van de lokale bevolking in het gebied waar zo’n keten naartoe verplaatst wordt kan hierbij echter achteruit gaan. Dit is een afweging van waardes die gemaakt moet worden. Om in te kunnen spelen op dit soort en andere processen, is het belangrijk om bedrijventerreinen enerzijds flexibel in te richten zodat er ruimte overblijft voor toekomstige ontwikkelingen en anderzijds bestemmingsplannen strak te handhaven zodat productieprocessen niet langzaamaan door woonfuncties het terrein uitgeduwd worden.

• #5: Pandemie en ruimte
  Welke rol kan ruimtelijke ordening spelen bij de aanpassing aan en de verzachting van pandemieën? Hierbij lijken vooral leefomgevingskwaliteit belangrijk te zijn. Deze wordt op zijn beurt weer beïnvloedt door bijvoorbeeld schone lucht maar ook bepaalde ruimtelijk patronen. Meer onderzoek is nodig om hier concrete verbanden in te kunnen aantonen en daar vervolgens lessen uit te kunnen trekken. Daarnaast, liet de Covid-19 pandemie zien dat in de eerste instantie vooral het gebruik van een stad verandert in plaats van de ruimtelijke opzet ervan.

• #6: Technologische en digitale innovaties
  Veel digitale infrastructuur is in private handen waardoor hier verminderde democratische zeggenschap over is. Het is belangrijk na te denken over de publieke kant van deze infrastructuur. Hierbij moeten publieke waardes centraal staan. Op het gebied van AI is het de vraag hoe de snelle ontwikkelingen op dit veld zich verhouden tot de trage dynamiek van ruimtelijke ordening. Data kan ons helpen om meer grip te krijgen op ruimtelijke vraagstukken, maar het is hierbij wel belangrijk om niet volledig afhankelijk te zijn van marktpartijen.

Praktische informatie 

De Wetenschapstafels werden georganiseerd van medio september tot begin oktober. Bij elk van de Wetenschapstafels gingen drie tot vijf wetenschappers in gesprek met een aantal beleidsmakers, onder leiding van moderator Paul Gerretsen (agent van Vereniging Deltametropool). De gesprekken werden live uitgezonden in een talkshow-setting zodat ook een bredere groep beleidsmakers, wetenschappers of andere geïnteresseerden kon meeluisteren en vragen kon stellen.  

De gesprekken worden verwerkt in een verslag en, tezamen met een samenvatting van de belangrijke noties en verwijzing naar relevante rapporten en wetenschappers op de betreffende thema‘s, gebundeld in een rapport dat zal worden aangeboden aan BZK, als input voor lopende programma’s, projecten en beleidsvorming.