Frank van den Eijnden

Een Brainport zonder brains, dat kan niet. En knappe denkers en makers stellen steeds hogere eisen aan hun leefomgeving. In een serie interviews verkent Landschapslaboratorium Hightech Highgreen hoe bedrijven en overheden denken over (samen) investeren in landschap, om daarmee het vestigingsklimaat te verbeteren aan de Groene Corridor. Frank van den Eijnden, operationeel directeur Van Gogh Nationaal Park, reflecteert op de blik van de schilder, de invloed van de pandemie op onze natuurervaring, en hoe de bijdrage van bedrijven aan het landschap kan groeien van quick wins naar structureel.

Op 30 maart 2021 is het zover, dan tekenen de partners de samenwerkingsovereenkomst Van Gogh Nationaal Park (NP). Het kersverse parkbureau is open vanaf begin dit jaar. De opzet van het park is bijzonder, want niet een bepaald type natuur of landschap, maar de combinatie van een ‘topeconomie, erfgoed (de Van Gogh Monumenten) en toplandschap’ staat centraal. De parkorganisatie heeft zelf geen grond in bezit, is geen gebiedsautoriteit, maar werkt het parkconcept uit in samenwerking met tientallen partners uit overheid, bedrijfsleven en particulieren.

“Ik zag een groep Italianen in het landschap wijzen en spreken over de populieren. Zulke gewone bomen, daar hebben we eigenlijk weinig aandacht voor in Nederland. Maar zij zagen dus precies die bomenrijen uit de schilderijen van Van Gogh.”

De blik van Van Gogh

Eind 19^e eeuw zag Vincent in de twee jaar dat hij Tilburg woonde de wereld in snel tempo veranderen. In de grootschalige textielindustrie werd de arbeider onderdeel van een moderne machinerie, die met spoorwegen en stoomschepen verknoopt raakte met de rest van de wereld. Zijn briefwisseling met broer Theo werd gefaciliteerd door een postsysteem dat overigens frequenter en sneller werkte dan het huidige. Er was nog weinig natuurbesef. Buiten de drukke vervuilde stad, in Nuenen, Etten, Helvoirt en Zundert, werd hij getroffen door de puurheid van het landschap en de mensen die erin werkten. Van Gogh had van huis uit meegekregen dat je in de natuur het dichtst bij de schepping was van god. En boeren stonden in de blik van Van Gogh dichter bij de natuur, het platteland dat was nog ‘echt’, puur en eerlijk. Anno 2021 is er natuurlijk veel veranderd. We zijn een digitale revolutie verder, en de wereld is kleiner dan ooit en de welvaart was nog nooit zo hoog. En toch zie je overal dat de voorspoed wringt. Het klimaat laat ons weten dat we te ver zijn gegaan. Zo is één van onze grote uitdagingen nu om de hedendaagse landbouw weer in harmonie met de natuur te brengen. Volop kansen voor ondernemerschap, maar dan wel in balans. De blik van Van Gogh blijft inspireren, niet alleen omdat verschillende composities nog terug te vinden zijn in het landschap, maar juist de menselijke interactie met het landschap en de non-conformistische aanpak om het eens helemaal anders te doen. Op deze wijze kunnen stad en land ook weer nieuwe relaties met elkaar aan gaan. Met overal oog voor de menselijke maat en de puurheid van natuur en kwaliteit van het landschap.

Uit de ratrace, terug naar dichtbij

De Covid-19 pandemie helpt in zekere zin om weer als de schilder te gaan kijken naar alles wat zich in onze nabije leefomgeving afspeelt. “De ratrace van het werk speelt zich nu grotendeels online af, waardoor we meer behoefte krijgen om naar buiten te gaan. En de wow-factor van exotische reizen is er voorlopig niet.” Op deze versnelde bewustwording sluit Van Gogh NP aan in de communicatie: dat dichtbij mooi is, verbindingen en uitbreidingen in het groen belangrijk zijn, en het agrarisch landschap in het belang van boer en burger aan een transformatie toe is. Van Gogh NP begint bij je voordeur!
Hierin worden al stappen gezet, bijvoorbeeld in strategische stad-land verbindingen zoals de Groene Corridor waar nog missing links zijn en recreatief gebruik van OV nog aandacht behoeft. Er worden voedselbossen aangelegd. Er zijn initiatieven met boomtelers, die samen beter omgaan met zoet water en gifstoffen, en bijdragen aan de recreatieve aankleding van het gebied. En met melkveehouders wordt gewerkt aan een kruidenrijk weidelandschap met goed verdienmodel en hoge biodiversiteit.

Van quick wins naar structurele bijdrage bedrijven

De samenwerking met het bedrijfsleven is essentieel voor het parkconcept, en staat nog in de kinderschoenen. Er worden mooie quick wins geboekt op dit moment, bijvoorbeeld bij Eindhoven Airport, waar de recreatieve Van Gogh fietsroute gekoppeld wordt aan een plek voor vliegtuigspotters. Met goed overleg en een kleine financiële bijdrage komen dit soort projecten zo van de grond. Met techbedrijf ASML loopt een samenwerking met Van Gogh Brabant. Het bedrijf wil niet alleen techneuten in de regio houden, maar heeft ook meer rebellen nodig. Samen gaan we aan de slag om technisch ingestelde kinderen kennis te laten maken met creativiteit en andersom. Aan de hand van Van Gogh wordt in het nieuwe Vincentre in Nuenen de link gelegd tussen kunstenaarschap en technologie. Maar er kan veel meer. In een gebied als de Groene Corridor kan de versterking van het vestigingsklimaat – naamsbekendheid en binding van personeel – beter worden gekoppeld aan structurele bijdragen in het landschap. Dat hoeft niet elk bedrijf zelf uit te vinden. Waarom niet bij iedere aanleg of uitbreiding van een bedrijventerrein verplicht geld investeren in de kwaliteit van het landschap? We weten immers dat de groene kwaliteit van de omgeving één van de belangrijkste redenen is waarom kenniswerkers zich er willen vestigen. In Veghel bestaat al jaren zo’n fonds voor kunst en cultuur, waar voor elke verkochte hectare een bedrag in wordt gestort. Van den Eijnden: “Ik kan me ook een fonds voorstellen, waarin hightechbedrijven direct bijdragen het “vergroenen” van de akkers en weilanden van de boeren in hun omgeving, en zo hun verlies aan inkomsten te compenseren.” Hiermee zijn alle ondernemers en inwoners van het gebied geholpen.