Over leven met logistiek

Handel zit de Nederlander in het bloed, wordt vaak gezegd. Ons ruimtelijk beleid heeft dit decennia gestimuleerd met o.a. Mainports en 'Nederland Distributieland'. De lokale effecten van nieuwe vormen van handel, zoals e-commerce, leiden momenteel tot een hevig debat over de verdozing van het landschap. Welk ruimtelijk patroon is precies aan het ontstaan door logistieke ontwikkelingen, wat betekent dat voor economie en leefbaarheid in de stad, wat zijn redenen om hierop te sturen en hoe zouden we dat kunnen?

Waar en wanneer zijn die logistieke gebouwen nu precies gebouwd? Wat is hun functie en hoeveel werkgelegenheid bieden ze? Zoom in en reis door de tijd met de interactieve kaart over de groei van het logistiek complex sinds 1980, met ca. 2.000 gebieden en 27.000 kleine en grote ‘dozen’.

Hoewel distributie- en fulfilmentcentra in de huidige economie onvermijdelijk zijn en tot banen en andere positieve effecten leidt, zijn er goede redenen om te sturen op het ruimtelijk patroon dat door logistieke ontwikkelingen ontstaat. Logistieke ontwikkelingen kunnen steden afscheiden van het omliggende landschap, dat een steeds belangrijkere rol blijkt te spelen in de leefkwaliteit in de stad en daarmee het vermogen talent vast te houden en aan te trekken. Er zijn indicaties dat kenniswerkers en logistieke complexen ruimtelijk slecht samengaan, hoewel er ook synergie mogelijk is.

Bij een circulaire economie hoort ook logistiek. Toch worden er ook vraagtekens gesteld bij de duurzaamheid van de huidige distributiecentra met een zeer korte commerciële levensduur, die een voetafdruk achterlaten die mogelijk niet meer goed te benutten is. Sturing op deze ontwikkelingen is echter makkelijker gezegd dan gedaan, omdat in het huidige planningsbestel – en waarschijnlijk ook in het bestel dat momenteel ontwikkeld wordt – logistieke vestigingen tot stand komen tussen machtige multinationals die geen binding hebben met het landschap ter plekke, en gemeenten die onder druk staan werkgelegenheid te bevorderen.

Dit onderzoek brengt het krachtenveld achter deze ontwikkelingen in kaart, verklaart het ruimtelijke patroon van het logistieke complex dat zich momenteel ontvouwt, en bespreekt actuele governance mogelijkheden om tot wenselijke uitkomsten te komen in 2050.

Actueel

— Distributiecentra veelbesproken onderwerp tijdens Provinciale Statenverkiezingen – download het overzicht van partij-uitspraken uit het Kieskompas

— ‘Somberen over verdozing? Parijs maakt er een prettige gemengde leefomgeving van’, artikel in de De Architect en podcast met Tracy Metz, Merel Pit en Marie Wastiau

Promotie onderzoek

Het promotieonderzoek Landscapes of Trade wordt uitgevoerd door Merten Nefs en loopt van begin 2019 tot ca. eind 2023. Het is een samenwerking tussen Technische Universiteit Delft (Tom Daamen, Wil Zonneveld), Erasmus School of Economics (Frank van Oort) en Vereniging Deltametropool (Paul Gerretsen). In het onderzoek wordt samengewerkt met o.a. logistieke bedrijven, kennisinstituten, gemeenten en regio’s met logistieke hotspots.

Het onderzoek richt zich op de ruimtelijke voetafdruk van logistiek in het achterland, en bestaat uit vier stappen:

1. Het ruimtelijk beleid achter logistieke hubs, mainports en Nederland Distributieland sinds 1980, en de belangrijkste invloeden;
2. Het ruimtelijk patroon van het logistiek complex, zoals dat in die periode is gegroeid, op verschillende manieren gemeten;
3. Het mechanisme van actoren achter logistieke ontwikkelingen, ingezoomd op enkele recente distributiecentra;

De vierde stap verkent de mogelijkheden om, met de inzichten, het toekomstige logistiek complex te plannen, ontwerpen en ontwikkelen. Zodanig dat de door Nederland gestelde doelen kunnen worden bereikt: hoogwaardige leefomgeving, zero-emissie logistiek en circulaire economie in 2050.

Activiteiten 2023

— Distributiecentra veelbesproken onderwerp tijdens Provinciale Statenverkiezingen – download het overzicht van partij-uitspraken uit het Kieskompas

— ‘Somberen over verdozing? Parijs maakt er een prettige gemengde leefomgeving van’, artikel in de De Architect en podcast met Tracy Metz, Merel Pit en Marie Wastiau

— Expertsessie ‘De logistiek die we willen’ i.s.m. College van Rijksadviseurs en logistieke sector, 23 februari

Activiteiten 2022

— ‘Sla de doos niet zomaar plat‘, artikel op Gebiedsontwikkeling.nu

— BESTELD – debat over de logistiek die we willen, i.s.m. College van Rijksadviseurs en de logistieke sector, 29 november

— Logistiek Vastgoed: verdozing, hoe nu verder? Presentatie en paneldiscussie VOGON, 11 november

— Rondetafelgesprek Agrologistiek en Vertikale Landbouw, College van Rijksadviseurs, 8 november

— Gastcollege Stadslogistiek bij Master City Developer (MCD), Erasmus Universiteit, 11 oktober

— Debatavond Koplopers: zonder verdozing in De Balie, Amsterdam, 19 september, met Teun van de Keuken en Cees-Jan Pen

— Storytelling over Landscapes of Trade tijdens de Wisselgesprekken in Het HEM, Zaandam, 21 augustus

— PortCityFutures blogpost and Aesop 2022 paper: ‘Beyond global gains and local pains – spatial inequality of hinterland logistics’, gepresenteerd in Tartu, Estland, 28 juli

— (X)XL-bebouwing in het Flevolandse landschap, onderzoek met Urban Synergy

— Keynote video Merten Nefs op Brabant Ontmoet, over duurzaam ruimtegebruik en logistiek

— Lezing over logistieke netwerken bij studio Delivery Society, TUDelft, 17 mei

— Sessie ‘Grip op grote bedrijfsvestigingen’ gepland i.s.m. BZK tijdens NOVI-conferentie, 18 mei ochtend

— Groene Amsterdammer i.s.m. Investico: ‘Gooien met grond‘

— Update PhD project Landscapes of Trade (English), including scientific and design-oriented results

— TUDelft story (2022): ‘Het tij keren van de verdozing van het landschap’ , over het PhD project door Ellen Vroemen en Eric Burgers

— Wetenschappelijke publicatie gereed:
Merten Nefs, Wil Zonneveld & Paul Gerretsen (2022) The Dutch ‘Gateway to Europe’ spatial policy narrative, 1980–2020: a systematic review, Planning Perspectives, DOI: 10.1080/02665433.2022.2053879

— Resultaten gereed ontwerpend onderzoek ‘Duurzaam Distributielandschap‘ i.s.m. Defacto Stedenbouw, Tilburg, Nijmegen en Venlo.

— Start ontwerpend onderzoek ‘Flevolandse inpassing data- en distributiecentra’ i.s.m. Urban Synergy en provincie Flevoland. Met o.a. een uitwisseling met Noord-Brabant.

— ‘Gemeenten zetten rem op verdozing’, interviews in Financieel Dagblad en BNR nieuwsradio (januari)

— Medewerking aan NRC special over ‘verdozing’, met o.a. een interview door Milo van Bokkum en een datavisualisatie door Roos Liefting op basis van de Landscapes of Trade dataset, in een artikel door Sjoerd Klumpenaar.

Activiteiten 2021

— Lancering Portus Portait magazine, met artikel ‘Mapping distribution centres in the Rotterdam port region‘. Tijdens Port Cities Conferentie 2-4 december.

— Les over logistiek vastgoed bij TIAS in Utrecht, op 18 november.

— Op 28 oktober belichten we in pre-Floriade talk The logistic landscape wat we kunnen leren van logistiek, voor het plannen van duurzame steden. Met Clare Lyster (Chicago), auteur van ‘Learning from Logistics’, Intospace CEO Tim Beckmann, en ontwerper/onderzoeker Janna Bystrykh.

— Rondetafelgesprek duurzaam logistiek vastgoed, met kopstukken uit de logistieke sector, tijdens de Provada, 27 oktober.

— Onderzoek besproken in voorpagina-artikel door Pieter Lalkens in het Financieel Dagblad op 15 oktober; en een veelbesproken opiniestuk met mijn supervisors afgedrukt op 18 oktober, ‘Verhaal Nederland Distributieland is versleten praatje‘

— In september start ontwerpend onderzoek ‘Duurzaam Distributielandschap’, met Defacto Stedenbouw, Programma Goederenvervoercorridor, Nijmegen, Tilburg en Venlo. Subsidie door Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie.

— Open Access publicatie van de geodata achter de Landscapes of Trade kaart (distributiecentra 1980-2020), op de 4TU Repository.

— Reflectie ‘Bedrijventerreinen van de toekomst’, tijdens Dag van de Ruimtelijke Kwaliteit Noord-Holland, Philharmonie Haarlem, 15 september.

— Presentatie symposium week Next generation podium for Eurodelta, 20 mei.

— Livecast over duurzame economie en ruimte – de rol van ontwerpend onderzoek bij o.a. logistiek. Programma van Stimuleringsfonds Creatieve Industrie & Pakhuis de Zwijger, Amsterdam, 30 april.

— Artikel over ‘fraaie dozen’, en hoe deze te stimuleren, 22 april verschenen op Gebiedsontwikkeling.nu

— Trialoog over logistiek en andere Economische Dragers van het Landschap, op de ‘platte kar’ van de Landschapstriënnale, met wethouder Mario Jacobs. Tilburg, 9 april. Kijk hier terug.

— Interview met directeuren van pakketdienst DPD, over hoe het bedrijf zich verhoudt tot hun omgeving en daarin investeert (onderdeel van landschapslab Hightech Highgreen), maart 2021. Zie ook de video Hightech Highgreen (april 2021).

Activiteiten 2020

— Presentatie en panel over ‘Logistic developments in real estate’, Holland Property Plaze (online) 18 november.

— Gesprek over ‘verdozing’ met vastgoedexperts van de MRE opleiding bij TRIAS Utrecht, 13 november.

— Paneldiscussie door Logistiek.nl, tijdens Summit Logistieke Hotspots (online), 10 november.

— Artikel over de integrale logistieke ontwikkeling Chapelle International in Parijs, 3 november op Gebiedsontwikkeling.nu.

— Webinar ‘Ontwerpers in de wereld van wetenschap’, Academie van Bouwkunst Amsterdam (online), 1 oktober.

— Boekrecensie ‘Steel Cities’ op Archined, over logistieke ontwikkelingen in Centraal en Oost Europa.

— Debatavond over de resultaten Design Challenge ‘Out of the Box’, 21 augustus in LocHal Tilburg, i.s.m. CAST (online uitzending via Omroep Tilburg). Zie ook dit artikel over de resultaten (Logistiek.nl)

— Online stakeholder workshop ‘Out of the Box‘, i.s.m. CAST, dinsdag 26 mei 2020.

— Artikel ‘Voorsorteren op toekomstproof logistiek vastgoed‘, i.s.m. Cees-Jan Pen (ROMagazine, ook te lezen op Stadszaken en Logistiek.nl).

— Stuurgroep Logistiek West-Brabant [uitgesteld i.v.m. Corona].

— Debat over ‘verdozing’ o.l.v. Tracy Metz in Pakhuis de Zwijger [uitgesteld i.v.m. Corona]. Lees de blog van Sophie Stravens.

— PhD presentatie uitgewerkt onderzoeksplan, donderdag 27 februari, TU Delft: Groenlicht!

— Expert meeting XXL distributiecentra, 14 januari. Met BZK, IenW, CRa en Stec groep.

Activiteiten 2019

— Design Challenge ‘Out of the Box’, i.s.m. Centrum voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg.

— Interactieve kaart trekt eerste maand 400 unieke gebruikers aan en als voorbeeld van data-visualisatie geplaatst op de LISA website.

— Bezorgd: debat over XXL logistiek. Dinsdagmiddag 29 oktober 2019 in Het Nieuwe Instituut. Zie ook artikel in Financieel Dagblad, en follow-up.

— Van Distributieland naar Retourstromenland: kunnen we Nederland inrichten voor zowel duurzame handel én ruimtelijke kwaliteit? Zie het opiniestuk op Gebiedsontwikkeling.nu

— Presentatie en gesprek over logistieke landschappen met Brabantse politici (Groenlinks), 26 oktober

— Night Academy: blokkendozen én biodiversiteit, discussieavond op 3 oktober 2019 bij Tilburg University

— Expert opinie over de plannen voor logistiek bedrijventerrein Wijkevoort, 19 augustus 2019 bij gemeenteraad Tilburg. Deelname XXL field trip Tilburg, georganiseerd door CAST op 23 augustus

— Onderzoek Landscapes of Trade in Milieu Magazine, juli 2019 (p.5).

— Bespreking Landscapes of Trade met collega onderzoekers tijdens PhD Day, 4 juni 2019 bij TUDelft

— Presentatie over Handelslandschappen op de PlanDag 2019, 23 mei in Turnhout (lees de genomineerde paper)

“Een veelbelovende bijdrage aan de planningsliteratuur in zowel Vlaanderen en Nederland.” – jury PlanDagprijs 2019

— Lezing Landscapes of Trade op Architectuur Filmfestival TIAFF in Tilburg, 13 april 2019 + gesprek met het publiek voorafgaand aan film The Lonely Battle of Thomas Reid