Verstedelijken rond knoop­punten? Hier liggen kansen!

Knooppuntontwikkeling is de afgelopen jaren doorgegroeid van vernieuwend concept tot een gevestigde manier van werken. Zo vormt het in de Zuidelijke Randstad inmiddels een belangrijke bouwsteen voor stedelijke ontwikkeling. Voor het maken van een volgende stap in deze ontwikkelingen brengt Vereniging Deltametropool de samenhang tussen mobiliteit en ruimtegebruik op OV-knooppunten in beeld.

Aan de basis van knooppuntontwikkeling staat het inzichtelijk maken van de koppeling tussen mobiliteit en verstedelijking. In verstedelijkingsstrategieën en in de Nationale Omgevingsvisie dient deze koppeling nadrukkelijk als uitgangspunt: “Binnensteden en gebieden nabij en rondom OV-knooppunten worden optimaal benut als geconcentreerde woon- en werklocaties met een hoge bebouwingsdichtheid gekoppeld aan een goede ontsluiting.” Vereniging Deltametropool helpt om deze koppeling tussen mobiliteit en verstedelijking goed in de vingers te krijgen: Voor 37 stations in de Zuidelijke Randstad is aan de hand van Vlindermodel gesignaleerd of er kansen liggen voor de ontwikkeling van stedelijk programma of juist voor de verbetering van het openbaar vervoersaanbod. Op basis van de adviezen die hieruit volgen worden verdere onderzoeken en uitwerkingen gedaan.

Ben je benieuwd naar de adviezen die we voor de ontwikkeling van knooppunten in de Zuidelijke Randstad geven? Of wil je weten hoe we een specifiek knooppunt beoordelen? Lees dan hier het rapport Knooppuntanalyse Zuidelijke Randstad met daarin uitgebreide factsheets per knooppunt!

Conclusies

Bovenstaande tabel toont de conclusies per knooppunt, ingedeeld in drie categorieën. Hierbij zijn we uitgegaan van het ‘Vlinderprofiel 2030’. Dit profiel is gebaseerd op ontwikkelingen die de komende jaren mogelijk kunnen plaatsvinden, zoals woningbouwplannen en het City Sprinter concept. Voor elk station wordt een nadere uitwerking en toegelichting gegeven in de factsheets (zie rapport in downloads). Onderstaand de drie hoofdconclusies op een rij:

• Gezonde balans: Het vlinderprofiel 2030 toont een knooppunt in balans. Zet in op de realisatie van de mogelijke ontwikkelingen die in het model zijn meegenomen (of alternatieven met soortgelijk effect) en combineer dit met de aanpak van opgaven en kansen die buiten dit onderzoek worden gesignaleerd.
• Kans voor verstedelijking: Het vlinderprofiel 2030 toont een knooppunt waarbij het openbaar vervoersaanbod de hoeveelheid programma in de omgeving overstijgt. Kijkend naar de balans en de rol van het station in het netwerk is er aanleiding om méér programma te ontwikkelen dan momenteel gepland. Onderzoek wat de mogelijkheden zijn voor de ontwikkeling van meer programma (wonen, werken, voorzieningen) dan in het model is meegenomen. Combineer dit met andere onderzoeken naar kansen en opgaven op en rond knooppunten.
• Achterblijvend OV-aanbod: Het vlinderprofiel 2030 toont een knooppunt waarbij het openbaar vervoersaanbod achterblijft op de hoeveelheid programma in de omgeving. Kijkend naar de balans en de rol van het station in het netwerk is er aanleiding om frequenter openbaar vervoer en/of meer modaliteiten aan te bieden. Onderzoek wat de mogelijkheden zijn voor de ontwikkeling van beter openbaar vervoer (type modaliteit, frequentie) dan in het model is meegenomen. Combineer dit met andere onderzoeken naar kansen en opgaven op en rond knooppunten.

Factsheets

De resultaten van het onderzoek zijn per OV-knooppunt uitgewerkt en toegelicht in factsheets die zijn opgenomen in het rapport. Per station is te lezen of het een bijzondere rol in het netwerk vervult, zoals een overstapfunctie. Daarnaast wordt toelichting gegeven op het vlinderprofiel van de huidige situatie en een scenario voor de mogelijke ontwikkeling tot 2030. In de vlindermodel-analyse is geen specifieke aandacht voor kwaliteit en het functioneren van het station en de stationsomgeving. Als aanvulling op het hoofdondezoek wordt hier in de factsheets, op basis van een inventarisatie van de bij dit onderzoek betrokken partijen, een indicatie van gegeven. Uit deze analyses volgen verschillende adviezen voor verdere uitwerking en ontwikkeling.

Het ‘Vlindermodel’

Voor de analyse is gebruik gemaakt van het Vlindermodel. Dit is een model waarmee op basis van een grote hoeveelheid gegevens per knooppunt een diagram wordt gegenereerd die de balans tussen het aanbod van mobiliteit (knoop) en het intensiteit van het programma (plaats) inzichtelijk maakt. Het Vlindermodel, ontwikkeld door Vereniging Deltametropool, heeft zich in de context van eerdere regionale samenwerkingen (waaronder met de Provincie Noord-Holland en Utrecht) bewezen als waardevol instrument waarmee grote hoeveelheden en zeer diverse knooppunten systematisch in een eenvoudig leesbaar beeld gevat kunnen worden, als input voor visievormings- en besluitvormingstrajecten over knooppuntontwikkeling.

Op naar een landelijk model

Het toenemend belang van knooppunten en openbaar vervoer als ruggengraat voor ruimtelijke ontwikkeling leidt tot een behoefte aan uniformiteit van de gegevens en methode om naar knooppunten te kijken. Vanuit de het Programma Toekomstbeeld OV is als hulpmiddel hiervoor het Handelingsperspectief ontwikkeld, een instrument dat is bedoeld om met alle betrokken partijen de huidige en toekomstige situatie van de OV-knoop in kaart te brengen. De methode van het Vlindermodel ligt voor een groot deel in lijn met de stappen die in het perspectief worden beschreven en kan als voorbeeld dienen om de aanpak aan te scherpen.

Tegelijkertijd werkt Vereniging Deltametropool momenteel samen met het kennisplatform CROW aan een landelijke standaard dataset en instrument waarmee relevante gegevens voor knooppuntontwikkeling in heel Nederland kunnen worden geraadpleegd. Ook hiervoor heeft dit onderzoek voor de Zuidelijke Randstad bruikbare inzichten opgeleverd. Later meer hierover op onze website..

Positionering van het onderzoek

In de Preverkenning Metropolitaan OV en Verstedelijking (MOVV) verkennen Rijk en regio als onderdeel van het programma Mobiliteit en Verstedelijking (MoVe) wat volgende stappen zijn in een samenhangende ontwikkeling op het gebied van mobiliteit en verstedelijking in de Zuidelijke Randstad. Binnen het deelonderzoek ‘Knooppunten’ van de preverkenning MOVV is de voorliggende OV-knooppuntenanalyse uitgevoerd. Het rapport vormt een van de bouwstenen voor het formuleren van een advies over welke knooppunten een opgave kennen die aanleiding geeft om in de vervolgstappen van MoVe verder te worden onderzocht.