Lokaal probleem? Pak het regionaal aan!

In het Groene Hart wordt gezocht naar hoe grote opgaven zoals de aanpak van bodemdaling kunnen worden aangepakt. Maar wat zijn eigenlijk de problemen? Hoe tonen die zich op lokaal niveau en hoe hangt dit samen met de regionale systemen en netwerken? Vereniging Deltametropool brengt de knelpunten in kaart.

Wat is een NOVI-gebied?

Het Groene Hart is in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) aangewezen als ‘NOVI-gebied’. Dit zijn gebieden waar omvangrijke transitieopgaven gewenst zijn en waarvan verwacht wordt dat de regionale overheden er ‘zelf niet uitkomen’. In het traject van de NOVI-gebieden is ruimte  om te experimenteren en op zoek te gaan naar oplossingen die de huidige institutionele kaders ter discussie durven stellen. Elk van de NOVI-gebieden heeft een aantal leidende thema’s. In het Groene Hart zijn dat de bodemdalings- en waterhuishoudingsproblematiek. Vereniging Deltametropool heeft de ‘knelpunten’ in kaart gebracht, als input voor de discussie met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en andere bij dit NOVI-gebied betrokken partijen.

Knelpuntenkaart op regionaal niveau

Bovenstaand beeld toont een aanzet – nog geenzins volledig – van de knelpuntenkaart. Het geeft een eerste beeld van de problematiek op het gebied van waterhuishouding, bodemdaling, natuurbeheer en verstedelijking in het Groene Hart. Het laat zien dat er verschillende knelpunten in elk gebied spelen en dat deze ook met elkaar verweven zijn via de verschillende systemen en netwerken. Een fenomeen in het ene gebied heeft effecten op een ander gebied. Voor het komen tot een goede aanpak is het dus belangrijk over de grenzen te kijken, de samenwerking te zoeken en oplossingen zo veel mogelijk te combineren. Wat een flinke uitdaging is, gezien lappendeken van bestuurlijke eenheden en overheidsprogramma’s die over het Groene Hart liggen die elk (vooral) werken aan hun eigen doelen. Zie onderstaand overzicht van een aantal van deze contouren.

Knelpuntenkaart op micro-niveau

Waar de problematiek op regionaal niveau nog wat abstract is, wordt deze op micro-niveau tastbaar. De gevolgen van grootschaligere problemen komen heel lokaal naar voren: schade aan infrastructuur; afname van biodiversiteit en groen; negatieve effecten voor akkerbouw; verzilting van inlaatpunten; paalrot; en ga zo maar door. Om urgentie voor de aanpak van de grotere problematiek (zoals weergegeven in de totaakaart) op te wekken, hebben we de effecten ook op dit lokale niveau in beeld gebracht, zie onderstaande kaart. Op deze manier spreekt het lokale bestuurders aan: ook in uw achtertuin heeft u met de problematiek te maken!

Zoek naar fundamentele oplossingen op regionaal schaalniveau

Vervolgens is het belangrijk om de discussie voor het formuleren van oplossingen terug te brengen naar het grotere schaalniveau, over de eigen grenzen te kijken en de samenwerking te zoeken. Immers, op micro-niveau kan ieder wel wat ‘pleisters te plakken’ om de lokale problemen aan te pakken, maar zolang er geen ingreep wordt gedaan in de grotere systemen en netwerken die ten grondslag liggen aan de problematiek blijft een fundamentele oplossing uit.

Proces: Gebruikt wat er ligt

De afgelopen jaren is er ontzettend veel onderzoek gedaan naar het Groene Hart en naar bodemdalings- en waterhuishoudingproblematiek in het algemeen. Echter, de conclusies komen maar mondjesmaat bij de bestuurders terecht. We constateren dat dit deels komt omdat de conclusies te generiek zijn voor de lokale bestuurders, deels omdat ze te lastig leesbaar zijn, en deels omdat de lijn naar de bestuurders slecht is. Het NOVI-gebied traject biedt kansen om de inzichten uit eerdere studies op te halen en hier in te brengen. We begonnen dus niet op ‘nul’, maar doken in de materie om deze zo goed mogelijk te kunnen begrijpen en in één kaart te vangen. Het is (nog steeds) een zoektocht naar hoe dit op zo’n manier gepresenteerd kan worden dat het lokale bestuurders aanspreekt en eenvoudig leesbaar is. De kaart zien we als een ‘managementsamenvatting’ van eerder opgedane inzichten.

In samenwerking met ontwerpbureaus

Gedurende het project is samengewerkt met een aantal ontwerpbureau’s. Tijdens een aantal workshops hebben H+N+S, PosadMaxwan, Sant&Co en FABRICations hun expertise op het gebied van het Groene Hart en de lokale problematiek met ons gedeeld. Zo hebben we meer grip gekregen op de knelpunten die spelen in het gebied en de werking van de grotere systemen die hieraan ten grondslag liggen.