Parkinclusief ontwikkelen

Op 10 juli organiseerde Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH) een werksessie over parkinclusief ontwikkelen. De centrale vragen waren “Hoe kunnen we innovatieve bouwconcepten en ontwikkeling van groene gebieden als één geheel gaan zien? En hoe kunnen we deze ontwikkelingen als één business-case benaderen?”

Laboratorium voor nieuwe business-concepten

Elders in Europa zijn er heel wat referenties van parkinclusief ontwikkelen te vinden. Londen lanceerde London National Park City, in Frankfurt komen stad en groen samen in de GrünGürtel, Milaan heeft Parco Grugnotorto. Bouwwerken zoals Wonderwoods (gepland in 2022 in Utrecht) laten zien dat natuur en gebouwen letterlijk één geheel gaan vormen. Welke ruimtelijke, technologische en beleidsinstrumenten kunnen een samenhangende benaderingswijze stimuleren en versnellen? Welke waarde-creatiemodellen en welke financiële constructies zijn denkbaar? De manier om hierop antwoorden te vinden is er concreet mee aan de slag te gaan en ideeën in de praktijk verder te ontwerpen, te testen en uit te voeren. Daarom start het NPUH met enkele experimenten.

Werksessies

De stadse blik

In de werksessie “de stadse blik” bespraken de deelnemers hoe we stad en landschap/natuur in en buiten de stad als een vanzelfsprekend geheel kunnen gaan beschouwen bij ontwikkeling, beheer en exploitatie, zoals London National Park City. Hoe kunnen we de lessen van pioniers in de stad (stadmakers) benutten voor parkinclusief ontwikkelen? Hoe kunnen we extra groene waarden creëren voor inwoners uit de stad en het ecologisch systeem? De volgende ideeën en acties kwamen uit de discussie:

• Ontketen een parkbeweging: Start ‘NPUH-zusterparken’ in de stad op plekken waar stadmakers en investeerders actief zijn.
• Start een onderzoek naar de meerwaarde van inclusief bouwen en neem dat op in de Regiodeal.
• Organiseer evenementen (zoals Londen ook doet) en zet verhalen in, ook kinderen doen mee.

Nieuwe financiële producten en arrangementen

De werksessie met focus op financieën keek naar de effecten van economische groei op groene parken en natuur. Welke nieuwe financiële producten kunnen we ontwikkelen om kwaliteitsbehoud en -ontwikkeling van parken te financieren? En welke bestaande producten zouden kunnen worden doorontwikkeld? Het gesprek leverde deze ideeën en acties op:

• Ontwikkel een parkhypotheek / landgoedhypotheek.
• Organiseer een Parkinclusieve Bond en ontwikkel ‘Credits Biodiversiteit’.
• Maak gebruik van de sturingsmogelijkheid van de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij ROM in wording (Provincie Utrecht)

Case Dijnselburg, Zeist

In de werksessie over het gebied Dijnselburg werd onderzocht hoe we de parkwaarden (cultuurwaarden en natuurwaarden) in het gebied Dijnselburg kunnen versterken met zorgvuldige inpassing van woningbouw of andere functies als financiële drager. Hoe kunnen we vanuit Dijnselburg bijdragen in de financiering van het grotere park en extra groen creëren? De deelnemers kwamen tot de volgende ideeën en acties:

• Door een grotere verbinding met het hele Nationaal Park te leggen (fysiek, ruimtelijk én wat betreft communicatie) ontstaat er een beter perspectief voor het draagvlak bij omwonenden en de parkwaarden.
• Denk na over welke parkminnende doelgroepen je wilt bereiken. Wie zijn de mensen die wonen in het park koesteren en hieraan willen bijdragen binnen eigen mogelijkheden? Bepaal het woningprogramma op grond van deze inzichten over de gebruikers.
• Creëer natuurinclusieve concepten zoals gecombineerde parktuinen met inheemse beplanting, pas natuurinclusieve bouwconcepten toe (leer van Wonderwoods) en ontwikkel bijvoorbeeld bewonerslidmaatschap van het Nationaal Park.
• Organiseer een park-denktank als kennis en adviesgroep voor parkinclusief ontwikkelen die innovatieve oplossingen aandraagt.

We moeten blijven denken vanuit een totaal systeem waarbij er een wisselwerking is tussen financieel denken en denken in waarden.

Paul Roncken, Onafhankelijk Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht

 

Case Paleis Soestdijk, Marechauseeterrein

In de werksessie over de ontwikkeling van woningbouw op op het Marechaussee-terrein van Paleis Soestdijk werd nagedacht over hoe je extra waarde aan het Nationaal Park (natuur, cultuur, mens en financieel) kan toevoegen door ontwikkeling. Hieruit kwamen deze ideeën en acties:

• Probeer de handen op elkaar te krijgen voor de realisatie van een directe, fysieke en beleefbare verbinding over de weg met het Nationaal Park.
• Kies voor een biofilische ontwerpbenadering.
• Creëer natuurinclusieve concepten zoals collectieve parktuinen met inheemse beplanting, natuurlijke erfafscheiding, pas natuurinclusieve bouwconcepten toe (leer van Wonderwoods).
• Organiseer een Soestdijk-Park community gericht op gemeenschappelijk beheer en onderhoud. (VVE/ coöperatie, lidmaatschap park of iets dergelijks).

Vrijkomende agrarische bebouwing en gronden

De laatste werksessie ging over de transitie in de landbouw met vrijkomend agrarische bebouwing en gronden en hoe de kwaliteit van groene agrarische gebieden benut daarin kan worden. Hoe kunnen we de financieringen aan elkaar koppelen? Het resultaat van de sessie waren deze ideeën en acties:

• Maak gebruik van de diversiteit in de oorspronkelijke teelt en geschiedenis en creëer een nieuwe logica voor het landschap met nieuwe functionaliteit en gebruik om versnippering te voorkomen.
• Probeer via ruilverkaveling nieuwe logica en zonering te creëren. Bijvoorbeeld: de intensiteit van agrarische productie neemt af richting het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.
• Mogelijke indeling agrarisch landschap in functionaliteit:
  • open ruimte en routes voor recreatie
  • ruimte voor (speciale) woonvormen
  • ruimte voor voedsel
  • ruimte voor natuur
• Kijk of er slimme verbindingen te leggen zijn met het landschap van de fortengebieden.

In Zeist wonen we in een Nationaal Park, hoe gaaf is dat? Dit betekent overigens ook dat we met elkaar goed voor het park moet zorgen.

Sander Jansen, Wethouder gemeente Zeist

De volgende stappen

Tussen september en november 2019 wordt de oogst van de bijeenkomst benut om een stap verder te komen in het vinden van slimme oplossingen voor parkinclusief ontwikkelen. Zo wordt onder andere door enkele stadsmakers in Utrecht het initiatief genomen om verder te broeden op groene zusterplekken van het Nationaal Park, als opmaat naar een National Park City. De initiatiefnemers aan de werktafel Paleis Soestdijk (Made by Holland en MeverBergmand) proberen op grond van de oogst een concept plan van aanpak te maken. Financiële instellingen oriënteren zich momenteel op een eventuele volgende stap voor het ontwerpen van een parkhypotheek. Het team Nationaal Park organiseert een vervolgbijeenkomst om de ideeën voor vrijkomende agrarische bebouwing en grond verder te brengen. De gemeente Zeist en Stroel B.V. kunnen de oogst benutten voor een vervolgstap in het proces Dijnselburg.

De denktank ‘parkinclusief ontwikkelen’

Jasper Kuipers, Staatsbosbeheer Utrecht
Merten Nefs, Vereniging Deltametropool
Walter Kooij, o.a. lid bestuur Stichting Geopark Heuvelrug
Paul Roncken, onafhankelijk ruimtelijk adviseur Provincie Utrecht
Sander Jansen, wethouder gemeente Zeist

Verslag door Martine Sluijs