(Eco)Systeem en Schalen

Hoe kunnen ecosysteemdiensten in de vorm van groen-blauwe netwerken bijdragen aan de ruimtelijke ontwikkeling binnen de stadsgrenzen? Op 23 maart, discussieerden 24 beleidsmakers, ontwerpers en onderzoekers hierover in Rotterdam. De uitkomst: een nieuwe, meer pragmatische aanpak die natuurlijke systemen begrijpt is hoogst urgent om onze gebouwde omgeving veerkrachtig te maken. Groen-blauwe netwerken voldoen hieraan en hebben direct invloed op de kwaliteit van leven en de gezondheid van de bewoners.

Naar een gezonde stad te voet

Elan Redekop van der Meulen van Felixx Landscape Architects en Planners opende de discussie met het project ‘Naar een gezonde stad te voet’ dat ze samen met het College van Rijksadvisuers hebben ontwikkeld. Lopen is, bij transit-georiënteerde ontwikkeling in steden, nog te vaak niet beschouwd als serieuze vorm van mobiliteit naast de andere mobiliteitsvormen. Het stimuleren van de keuze voor lopen boven elke andere vorm van mobiliteit, is een uitdaging met veel psychologische raakvlakken die een paradigmaverschuiving vereist. Dus, waar gaat het mis? De ruimtelijke ontwerpstrategie om te wandelen te bevorederen moet verschuiven van de focus op een ‘kaal’ infrastructuurnetwerk  naar een ‘totaal’ belevingslandschap.

Het ontwerpen van straten en ruimtes die gericht zijn op het verbeteren van de ervaring van comfort en nabijheid kan mensen verleiden om (onbewust) te kiezen voor lopen.

De uitkomsten van het onderzoek zijn door middel van een top-down benadering getest in vier wijken van verschillende typologieën in Rotterdam. In Het Nieuwe Westen is een uitnodigende ruimte voor wandelen in een groen woonlandschap voorgesteld om de ‘community sense’ te versterken. Hiervoor worden auto’s geconcentreerd in meerlaagse modale knooppunten. In Ommoord is het landschap van de Rotte het stedelijk gebied ingetrokken om een recreatief belevingslandschap te vormen en zo een klimaat adaptieve en biodiverse buurt te creëren. In de ruimtelijke strategie voor Hoogvliet is voorgesteld om de woonerven beter te verbinden met de metrostations en functies in de buurt en de groenstructuur op te waarderen zodat deze de nieuwe voorkant van de buurt wordt.Bedrijfsterreinen zoals De Spaanse Polder zouden aan de rand als een wijk met gemengd gebruik kunnen worden ontworpen, waar de ‘denkindustrie’, de ‘maakindustrie’, wonen en commerciële functies naast elkaar bestaan. De verschillen in ruimtelijke strategieën voor deze gebieden helpen om het beleid voor gemeente en provincie zo goed mogelijk uit te voeren. De Provincie Zuid-Holland heeft een data-dashboard, een zogenoemde ‘digital twin’,  ontwikkeld om de beleidsontwikkeling te ondersteunen. In het dashboard wordt data omgezet in informatie die helpt om de omgeving aantrekkelijker te maken voor fietsers en voetgangers. Zo geeft het bijvoorbeeld inzicht in de bereikbaarheid van bushaltes, treinstations en scholen. Ook wordt de aantrekkelijkheid van de routes inzichtelijk gemaakt.

Image credits: Van een infrastructuurnetwerk naar een functioneel belevingslandschap, in een beloopbare stad is de reis net zo belangrijk is als de bestemming. Felixx Landscape Architects and Planners, 2019

Meer lezen: Naar een gezonde stad te voet

Het onderzoek ‘Naar een gezonde stad te voet’ is ook de theoretische basis geweest voor het project ‘Nieuwe Ruimte’ in Groningen waar deze strategieën zijn voorgesteld aan inwoners van verschillende wijken. Door het creëren van participatieve evenementen zoals wandelen met bewoners in de wijk, werd het onderzoek hier via een bottom-up manier benaderd. Daarnaast vormden de verschillen in bodemsoorten een basis voor de besluitvorming voor het opstellen van straatprofielen en ontwerpen en vormden zij de basis voor voorstellen rondom waterbeheer en functionaliteit van groen.

Meer lezen: Nieuwe Ruimte

Beide projecten stellen dat lopen, als logische keuze voor mobiliteit, vraagt om een systemische aanpak. Dit kan zowel via een top-down (in de vorm van onderzoek) als bottom-up benadering (het onderzoek in praktijk brengen en burgers betrekken bij de besluitvorming).

Gevoel van gemeenschap

Na een inspirerend gesprek met Felixx, gingen we naar Little C. Cor Geluk (Juurlink+Geluk) gaf ons een rondleiding van Little C en legde uit hoe landschap en openbare ruimte in het ontwerp van Little C zijn ingezet om bij te dragen aan de stedelijke ontwikkeling.

Een van de doelstellingen van Little C is het gebied beter beloopbaar te maken. Dit is bereikt met een sectoroverschrijdende aanpak. Door te focussen op de openbare ruimte is het gebied zo ontworpen dat mensen met elkaar in contact komen. Dit gebeurde, onder andere, door het toevoegen van groene ruimtes op de plint en op de dakterrassen. Door in het gebied op kleinere schaal een community-gevoel te creëren via het ‘Rondje Coolhaven’, werden verschillende omliggende buurten met elkaar verbonden, waarbij bewoners hun wensen voor de inrichting van de openbare ruimte naar voren brachten. Grenzend aan de ontwikkeling ligt het Tuschinskipark dat fungeert als een stedelijke activator voor de bewoners. Het verbindt Little C met het groene netwerk van de stad.

Openbare ruimte op buurtniveau brengt het gevoel van gemeenschap. Dit kan de kern zijn voor de groen-blauwe transities in de stad – dat hebben we geleerd van Little C.

Image credits: Juurlink + Geluk

Meer lezen: Little C

Conclusie

In deze CoP meet-up zagen we dat groen-blauwe netwerken nieuwe manieren bieden om de stedelijke omgeving te organiseren en haar klimaatadaptief en biodivers te maken.

Ecosysteemdiensten benutten, vergt een paradigmaverschuiving. Bewustzijn van en de relatie tussen de verschillende “diensten” heeft invloed op alle sectoren en schaalniveaus. De rol van de ontwerper is daarbij cruciaal.