Integraal verstedelijken op OV-knopen

Rijk, investeer weer in de kwaliteit en het functioneren van stations en stationsomgevingen – over beleidsterreinen heen en in samenwerking met andere overheden en de markt. Die boodschap staat centraal in het position paper van Railforum en Vereniging Deltametropool.

Nederland staat voor grote ruimtelijke uitdagingen. Maar het in samenhang realiseren van woningbouw, economische en stadsontwikkeling, mobiliteit en duurzaamheid kán. Door goed te benutten wat er al is, en door voort te bouwen op ervaringen uit het verleden. Samen met Railforum en een aantal van onze leden bepleiten we een fundamentele herwaardering van het station als knooppunt én katalysator van duurzame, integrale gebiedsontwikkeling. Ook en met name bij het prioriteren van (Rijks)investeringen.

Sleutelprojecten

Het begrip Sleutelproject komt uit de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening (1988). Na een eerste reeks gebieden, vooral te transformeren verouderde haven- en bedrijventerreinen, werden in een tweede golf de stations en hun omgevingen aangeduid waar de hogesnelheidstrein halt zou houden. Denk aan Utrecht Centraal, Rotterdam Centraal en Breda. De Sleutelprojecten bewezen dat wanneer het Rijk de regie neemt en verschillende beleidsterreinen worden verbonden, er hoogwaardige knooppunten ontstaan die impulsen geven aan stad en OV.

Vandaag is behoefte aan een derde generatie Sleutelprojecten. Het is problematisch dat stations doorgaans pas worden aangepakt wanneer er vervoerscapaciteit ontbreekt. Er is onvoldoende geld beschikbaar voor een kwaliteitsvolle herontwikkeling, zodat stations en hun omgevingen goed op elkaar aanhechten en het er prettig reizen en verblijven is. De gangbare MIRT-systematiek leent zich volgens ons niet goed voor dit soort projecten.

Stations moeten ontwikkeld worden als integraal onderdeel van de stationsomgeving, met aandacht voor ruimtelijke kwaliteit in brede zin.

Zo’n aanpak biedt niet enkel antwoord op de woningbouw- en mobiliteitsbehoeften, maar draagt ook bij aan een krachtig netwerk van verbonden steden, aan een groter aandeel van lopen en fietsen in de verplaatsingen, aan minder CO2 en fijnstof en meer leefbaarheid.

Ons voorstel

In een nieuw nationaal programma voor Sleutelprojecten zou het Rijk de regie moeten nemen over samenhangende investeringen in OV-knooppunten, met een passend planvormings- en financieringsinstrumentarium en een prioritering op basis van vier criteria:

A — Strategische economische meerwaarde: stationsgebieden die kansrijke economische sectoren en kennisinstellingen huisvesten en waarvan de ontwikkeling bijdraagt aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat;
B — Positie in de nationale ruimtelijke ordening: knooppunten waarrond nieuwe woningen, werkplekken en voorzieningen een impuls geven aan een evenwichtige ruimtelijke ontwikkeling van Nederland;
C — Ontwikkelkansen gebiedsontwikkeling: stations met hoge aantallen geplande woningen op loop- en fietsafstand;
D — Capaciteit en kwaliteit OV-knoop: stations waar reizigers vlotter en prettiger moeten kunnen op-, af- en overstappen en waar de verblijfskwaliteit beter kan.

Interesse in een gesprek?

Ons voorstel voor nieuwe Sleutelprojecten is niet compleet en niet ‘af’. Het is een aanzet om tot een nieuwe manier van werken te komen; een uitnodiging aan overheden, marktpartijen en maatschappelijke organisaties om met ons en met elkaar in gesprek te gaan. Laten we van stationsgebieden opnieuw de sleutels maken van een duurzame ruimtelijke ontwikkeling.