Over het beter inzetten van ontwerpend onderzoek

Al het ontwerpend onderzoek dat de laatste jaren is uitgevoerd heeft ontzettend veel opgeleverd. Toch geloven we dat dit onderzoek nóg beter ingezet kan worden. Daarom gaan wij 'Het net ophalen': we vissen de sterke ideeën uit een selectie studies, analyseren en bespreken welke factoren in het proces hebben geleid tot succes of juist niet en trekken hieruit algemene lessen voor het effectiever inzetten van toekomstig ontwerpend onderzoek.

Ontwerpend onderzoek en grote transities

Het lijkt alsof er steeds meer ontwerpend onderzoek wordt gedaan. Integrale verkenningen voor regio’s, steden en wijken, ruimtelijke onderzoeken naar de toekomst van onze landbouw, energievoorziening of zorg: geen schaal of thema blijft onbelicht. Zo buitelen de onderzoeken over elkaar heen. Het ene is nog niet uitgereikt, of er wordt alweer aan de volgende gewerkt. Al met al levert dit werk veel mooie resultaten op. Zo zorgen sommige verkenningen voor zo’n omslag in het denken, dat de verstedelijkingsambities van een gemeente voor een locatie drastisch omhoog worden geschroefd (Stad van de toekomst, Alexanderknoop). Een andere studie markeert het begin van een bredere beweging voor bouwen met hout en haalde zelfs televisieprogramma Tegenlicht (Regio van de toekomst, De toekomst is van hout). Weer anderen dragen hun steentje bij aan ideevorming voor de hervorming van de landbouwsector (Brood en Spelen). Zo krijgt elk onderzoek betekenis in de situatie waarbinnen het gepositioneerd is. Daarnaast brengt het samenspel van al het ontwerpend onderzoek het denken in onze vakwereld in het algemeen vooruit, waarbij de ontwikkeling van een duurzame leefomgeving het gemeenschappelijk uitgangspunt is.

“Elk onderzoek draagt iets bij aan de transitie waarbinnen het gepositioneerd is.” Lees hier meer over in de factsheets van de geselecteerde ontwerpstudies, te downloaden via de links aan de rechterzijde van deze pagina.

‘Het net ophalen’

Ontwerpend onderzoek levert dus ontzettend veel op. Toch denken wij dat het nog effectiever ingezet kan worden. Veel onderzoek verdwijnt na de presentatie in het archief van de betrokken partijen. Sterke ontdekkingen en ideeën worden onvoldoende vertaald naar dragende concepten die voor de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland van betekenis kunnen zijn. Daarom gaan we in ‘Het net ophalen’ op zoek naar antwoord op de volgende vragen: Hoe kan ontwerpend onderzoek meer impact in de praktijk hebben en tot welk vervolgonderzoek, experiment of project kan het leiden? Hoe kan ontwerpend onderzoek op institutioneel niveau worden ingezet voor bijvoorbeeld beleidsontwikkeling, het agenderen van thema’s, of het verbeteren van de samenwerking tussen ontwerpers/onderzoekers en instituten? Hoe kan ontwerpend onderzoek worden vertaald naar algemeen geldende principes die in andere onderzoeken kunnen worden ingezet om zodoende van elkaar te leren en bij te dragen aan kennisopbouw en binnen het vak?

Bij de vragen gaan in op zowel het proces (Hoe organiseren we dat?) als de inhoud (Wat ontwikkelen we? Wat vertellen we?). Daarnaast vragen we ons bij elke vraag expliciet af hoe de bij het onderzoek betrokken partijen hier zo veel mogelijk aan bij zouden kunnen dragen. Dit verschilt uiteraard per type partij: een expert mobiliteit heeft een andere rol bij het inzetten van ontwerpend onderzoek dan een beleidsadviseur mobiliteit. De lessen kunnen worden toegepast in de organisatie, uitwerking, positionering en verdere ontwikkeling van toekomstig ontwerpend onderzoek, om zo te komen tot een effectievere inzet.

De gesprekken

Om te komen tot lessen uit bovenstaande vragen voeren we een aantal gesprekken met partijen die betrokken zijn geweest bij ontwerpend onderzoek (zoals beleidsmakers, ontwerpers, bestuurder, experts, etc). Tijdens de gesprekken gaan we in op een aantal concrete inzichten die met het onderzoek zijn opgedaan en bespreken we hun ervaringen tijdens die trajecten. Hierbij gaan we in op hoe de betrokkenen gewerkt hebben aan de ontwikkeling en inzet van het ontwerpend onderzoek en wat ze tijdens die processen zijn tegengekomen. Waarom blijkt het vaak lastig te zijn om aan een goed idee een effectief vervolg te geven? Dit is waar ideeën uit ontwerpend onderzoek en realiteit elkaar ontmoeten. Het bespreken van concrete voorbeelden helpt om dit gat tussen idee en realiteit goed te kunnen duiden. Vanuit bevindingen die we opdoen, trekken we algemene lessen (voor zowel opdrachtgevers, ontwerpers en anderen die bij ontwerpend onderzoek betrokken zijn) die ons helpen om ontwerpend onderzoek in de toekomst effectiever in te kunnen zetten en zo meer te kunnen bijdragen aan een duurzame leefomgeving.

Het eerste gesprek zal gaan over het thema ‘Landelijk gebied’, waarin ontwerpen uit ‘De regio van de toekomst’ en ‘Brood en spelen’ als voorbeeld nemen. Bij de gesprekken sluiten beleidsmakers, ontwerpers, experts en gebruikers aan.