Ontwerpatelier Mathenesse aan de Maas

Op 11 juni organiseerde Loes Verhaart het ontwerpatelier Mathenesse aan de Maas, waar onder andere de gemeente Schiedam en Rotterdam samen aan hun rivierfront tekenden.

Het Keilepand, gelegen aan de Keilehaven in Rotterdam, stroomt vol met stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, vertegenwoordigers van het Hoogheemraadschap en van de gemeenten Schiedam en Rotterdam,  uitgenodigd door initiatiefnemer Loes Verhaart. Het atelier Mathenesse aan de Maas begint met presentaties over het Rotterdamse Getijdenpark en de ontwikkelingen in het havengebied M4H, gevolgd door schetssessies en discussie. In de loods hangen studentenprojecten over het M4H gebied ter inspiratie, van de Amsterdamse Academie van Bouwkunst. De kwaliteiten en uitdagingen van het wonen en werken aan een (getijden)rivier zijn in verschillende Nederlandse regio’s een urgent thema. Het atelier vond plaats als activiteit binnen de Community of Practice Landschap als Vestigingsvoorwaarde, zodat de ervaringen kunnen worden gedeeld. Voor het eerst hebben gemeenten Schiedam en Rotterdam samen getekend aan hun rivierfront.

Aftrap

Na een korte aftrap van Loes over de rol van deze matchmaking tussen gemeente Rotterdam en Schiedam binnen de Community of Practice Landschap als Vestigingsvoorwaarde is er een presentatie van Jeroen de Bok over het ruimtelijk raamwerk M4H. Merwe-Vierhavens (M4H) is samen met het RDM gebied onderdeel van het Makers District. Dit district wordt ontwikkeld aan weerszijden van de Maas tot een innovatief milieu dat werken en wonen combineert door middel van doorontwikkeling in plaats van herontwikkeling, blijkt uit de presentatie van Jeroen de Bok [stedenbouwkundige gemeente Rotterdam]. Programmatisch gezien is M4H opgedeeld in verschillende buurten en is er per buurt een bijzonder mix van wonen en werken voorgesteld. Zo kent bijvoorbeeld het Marconikwartier een hoge dichtheid en zal de mix tussen wonen en werken evenredig verdeeld zijn terwijl Merwehaven meer gericht is op wonen. Voor de bebouwingsstructuur op de pieren in de M4H wordt gekozen voor een informele waterkant en een formele binnenkant midden op de pier.

Han Meyer vervolgt de introductie met een historisch perspectief over de Maas waarbij hij de ontwikkelingen blootlegt van de Maas als estuarium tot de Nieuwe Maas als scheepsvaartkanaal.    Door het verdiepen en de kanalisatie ontstaat een afname van onder andere de biodiversiteit, vermindering van de waterveiligheid en toename van het brakke water in de rivier. Volgens hem is een zeesluis in de toekomst niet de oplossing, hij pleit voor de ontwikkeling van een getijdenpark waar de Maas als getijdenrivier écht tot haar recht komt. Het Getijdepark Mathenesse aan de Maas is een bouwsteen voor een getijdepark als samenhangend systeem. En start met experimenten.

Schetssessie 1

Onder leiding van Florian Boer en Robbert de Koning worden de eerste schetsen op papier gezet waarbij het creëren van het getijdenpark centraal staat. Ondanks de beperkte tijd worden er grootse en creatieve plannen bedacht. Bij de groep van Robbert ligt de nadruk op het geven van een nieuwe bestemming aan de karakteristieke locaties in het gebied, die zal zorgen voor een nieuwe aantrekkelijke identiteit. De rechte kades maken plaats voor gradiënten in de waterbekkens en reliëf op het land, met publieke ruimte op de koppen van de pieren en wonen op palen tussen het riet. De groep van Florian is van mening dat het getijdenpark niet beperkt moet blijven tot een smal randje langs de huidige kaden. Ook grote delen van de havenbekkens kunnen bijdragen aan een getijdenpark-milieu. “Zie aan elkaar grenzende kades als een geheel.” Maak de westelijke Merwehaven tot een groot getijdenpark en trek de Keile-getijdenhaven door zodat een hoog stedelijk eiland ontstaat. Het is van groot belang, stelt Loes, dat een getijdenpark groot en robuust neergezet wordt, niet als lokale incidenten.

Groenblauwe structuren

Na de eerste schetssessie is er tijd voor wat koffie en thee voordat de inhoudelijke presentatie van Wolbert van Dijk en Loes Verhaart over het versterken van de groenblauwe structuren in de Mathenesse aan de Maas van start gaat. Zij zetten de groep aan het denken over hoe het getijdenpark kan worden verbonden met de stad door groenblauwe structuren. Hoe kun je de randen van de verkeersknooppunten met elkaar verbinden? Hoe zijn aantrekkelijke fiets- en wandelroutes mogelijk? Hoe zorg je voor verbinding tussen de haven en de stad? De koppeling van de Merwehaven, dijk en station loopt in Oud- Mathenesse via twee lijnen, een groene verbinding en een laan met bebouwing op de koppen (vergelijkbaar met de structuur van Amsterdam-Zuid), aldus Jacqueline Verhees. Verknoop haven, Oud-M, dijk en station en houdt rekening met de diagonale zichtlijn op de haven komend vanuit Schiedam.

Schetssessie 2

Jacqueline Verhees doet verslag van de schetssessie over de hoek van de Van Deventerstraat in Schiedam, met het karakteristieke flatgebouw van Van Tijen. Deze variant gaat uit van een ruim groene plein aan de dijkzijde, een ‘Normandisch’ zwembad in de knik van de haven en bebouwing op de kop van de haven. Maak lange opgangen op de dijk (vgl. met het dakpark) en benut de intieme groene dijkruimtes aan de havenzijde, op de zon, uit de wind. Een alternatief positioneert de locatie als een onderdeel van de Marconistrip en heeft als grens tussen binnen- en buitendijkse gebieden de potentie om Schiedam beter te koppelen aan het rivierfront. Men stelt een dijkpark voor met ‘kamers’, groene velden en een verlenging van het bestaande Dakpark.

De dijk als gemeenschappelijke opgave

Gijs Wolding van het Hoogheemraadschap Delftland presenteert de opgave voor de dijk die Schiedam en Rotterdam verbindt. De dijk zal van 5.35 m opgehoogd moeten worden naar 6.7- 7.2m. Uit nader onderzoek zal moeten blijken of de dijk minder verhoogd hoeft te worden als in de Merwehaven een getijdenpark wordt aangelegd.

Schetssessie 3

De groep van Folkert van Hagen stelt voor om de huidige positie van de dijk te handhaven en in de loop van de tijd om te vormen tot een mooi groen element. De schaal van Schiedam is fijnmaziger dan op kop van de Merwehavens. De tip is: ‘Koester die eigenheid’.

Monica Adams presenteert een aantal voorstellen voor het Rotterdamse Marconiplein, waar het dijktracé een verkeersplein kruist. De uitdaging is hier om een helder opzet te vinden waarin genoeg ruimte is voor een zwaardere en leesbare dijk, de OV terminal én een prettig verblijfsgebied. In enkele stappen werkte men toe naar een rechthoekig plein met heldere wanden, met in de bebouwing opgenomen metro- en bushaltes en fiets parkeren. Het is een soort terp die de dijk onderbreekt en uitkijkpunten biedt over buiten- en binnendijks gebied. Dit komt niet overeen met het knusse plein achter de dijk, dat één van de genodigden voor zich zag, maar volgens Han Meyer wel met een typisch Hollands pleintype: het Damplein.

Over de uitkomsten vond een levendige discussie plaats met de deelnemers en een aantal genodigden (Isabelle de Vries van Havenbedrijf Rotterdam, Roelof Geijteman, Coördinator Stedenbouw en Landschap gemeente Schiedam, Merten Nefs, projectleider Landschap als Vestigingsvoorwaarde Deltametropool, Mieke de Leeuw van het Wijkcomité Oud- Mathenesse).

Deelnemers ontwerpatelier

Gemeente Rotterdam: Walter de Vries, Jeroen de Bok, Robin de Louw, Inge Kerstens, Morva Farrokhseresht,  Isabelle Vries
Gemeente Schiedam: Jacqueline Verhees, Reinier Knip, Roelof Geijteman, Jesse Kleijwegt
Onafhankelijke ontwerpers: Florian Boer, Folkert van Hagen, Wolbert van Dijk,  Monica Adams , Robbert de Koning, Michiel Versteeg, Han Meijer, Loes Verhaart
Hoogheemraadschap van Delftland: Gijs Wolding
Vereniging Deltametropool: Merten Nefs, Guido de Vries

Lees meer

Zie ook het verslag over de workshop en excursie ‘Getijdenpark Drechtsteden’, die twee dagen later plaatsvond in Dordrecht.