Op zoek naar een nieuwe omgang tussen XL landschappen en de menselijke maat

Opgave economie

Grote loodsen, distributiecentra en productiehallen die in het Nederlands landschap staan worden al snel geassocieerd met automatisering en robotisering. Toch huisvesten grootschalige bedrijventerreinen behoorlijk wat banen. In veel gemeenten is zelfs meer dan 30 procent van het totaal aantal banen op dit soort terreinen gevestigd. Deze grootschalige productielandschappen komen al decennialang in Nederland voor en de (versnellende) ontwikkeling ervan lijkt een systematisch verschijnsel van ons economisch beleid te zijn.

Het binnenhalen van de bedrijven die in deze grootschalige gebouwen huizen levert ontegenzeggelijk wat op, bijvoorbeeld meer banen of een bijdrage aan het bruto nationaal product. Maar de vraag rijst, of de meerwaarde van de constante schaalvergroting nog wel opweegt tegen het offer wat we hier voor leveren. Hoeveel levert een groot distributiecentrum of productiehal een gemeente nu echt op? Gaat de ontwikkeling niet teveel ten koste van ons landschap, en wat kost dat ons? Immers: landschap = vestigingsklimaat.

Opgave ruimte

De snelle ontwikkeling van het aantal grootschalige gebouwen in Nederland – inmiddels bekend als ‘de ‘verdozing van het landschap’ – haalt regelmatig het nieuws en is ook binnen de ruimtelijke vakwereld inmiddels een hot topic. De ontwikkeling van zogenaamde (X)XL hallen baart ook het grote publiek zorgen: de discussie over “Hoe groot is ‘te groot’?” is losgebarsten. Wanneer is een gebouw te groot? Aan welke ruimtelijke of ecologische criteria moet een loods voldoen? Hoe kunnen we (X)XL hallen duurzamer inpassen in de omgeving?

Richting

Het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit en het aanpassen aan de menselijke maat, is bij uitstek een ontwerpvraagstuk. Er zijn locaties in Nederland waar het oplossen van dit vraagstuk urgent en kansrijk is, bijvoorbeeld op terreinen vlakbij dichtbevolkte buurten of stationsgebieden. Hier ligt potentie om dit te onderzoeken en hiermee te experimenteren. Op deze plekken kan bijvoorbeeld XS bedrijvigheid kan worden ingepast om kwaliteit van de grens tussen het XL terrein en woonwijken te verbeteren. Ook kan het inpassen van groenblauwe netwerken en fiets- en wandelroutes helpen het terrein beter aan te sluiten op de stad, andere en kleinere typen werk mogelijk te maken en bij te dragen aan andere opgaven zoals klimaatadaptatie. Door het integraal aanpakken van de (X)XL terreinen kunnen ze zich beter wortelen in de omgeving wat kansen geeft voor een meer diverse economische activiteit en minder afhankelijkheid van enkele grote spelers.

De Atlas Architectuur van Arbeid beschrijft, verdeeld over vijf thema’s, welke economische en ruimtelijke opgaven wij met betrekking tot de toekomst van bedrijventerreinen zien. Daarbij wordt ook aangegeven welke richting voor ontwikkeling wij daarbij in gedachten hebben. Bij elk thema hoort een kaart waarin op basis van een aantal criteria, kansrijke locaties voor onderzoek en experiment naar deze nieuwe benadering worden aangeduid.